Әл-хоруҗ мин әл-Мәккә әл-Мөкәррәмә

19-нче зөлхиҗҗә 1317 хиҗри рәкәб илән Мәдинә Мөнәүвәрәйә әһали Мәдинәйә рәфыйк уларак чыктык. Алла сәламәтдә ирештереб зиярәте рәсүлулла илән мәшрәф әйлия. Мәккәдән чыгыб тәнгыймда бер кич булуб, иртән җомга көн сәхәр вакыт Нәҗдә иртихаль идеб, вакты ишракда вадие фатыймайа васыйль улуб, нөзүл итдек. Яхшы сулык вә багчалык җайдыр.

Бунда 6 сәгать тәваккыф идеб, саляте зоһри укуб, иртихаль идеб, Гасфан дигән мәнзилә килдек. Мәназил кичәрәк Рабигъ кальгасенә йитдек. Керешдә хөҗҗаҗымыз мөнәҗәт укуб, истикъбалә гаскәр чыгыб, хушлаб алдылар. Бу урында бер куй зибех идеб, һәҗин шәйхемезе зыяфәт итдек. Бундан мәназиле кичүб Җәбәле Гыйра килдек. Биек җәбәлдер чыкмасы үтмәсе бик агырдыр. Дәвәләр егылуб, күб мәшәкәть күрелде.

Әлхасыйль, 19-нда чыгып 28-ндә зөлхиҗҗәнең Мәдинәи Мөнәүвәрә илән мөшәррәф улдык. Мәдинәи Мөнәүвәрә ерактан хөҗрәи сәгадәт коббәсе яшел улуб, бик мәргуб күренәдер. Вә күңелләр бик нечкәреб мәсрүр уладыр. Мәдинәдә мөһаҗир җөмләсендән Хәнәфи әфәндейә килүб, назил улуб, бер кич миһман улуб, 2-нче көндә әссәйид Гали бине Заһир әл-Витри ханәи сәгадәтенә тәшриф итдек вә һәм бу җайда истикърар итмәйә ният итдек.

6-нчы мөхәррәм ел-хәрамдә мисырлык хафизны тавыб кәндмә шәех иттихаз идеб Коръән тилавәт итмәйә башладык, йәссәрә-ллаһе итмамәһе би-ихсаниһи вә мәнниһи. Вә дөрүсе ибтидамыз 13-нче мөхәррәмдә улды. «Сахихел-Бохари» вә «Сахихе Мөслим» вә «Мишкятел-мәсабих» укылмайа карар бирелде. Вә Мәдинәи Мөнәүвәрәйә кодум идүб зиярәте рәсүлулла галәйһи-салят вәлсәлам илән мәшрәф улуб вә әсхабы кирамы зиярәт идүб мәсрүр улуб калдык. Тәкаббәлә-ллаһи. Амин.

19-нчы мөхәррәмдә рәфикым Ибраһимы кафилә илән Русия дәүләтенә кайтардык. Сәфәре мөбарәк улсун.

[Б.37] Вә сәйидина Хәмзәйә зиярәт кыйлдык вә Җәннәтел-бакыйг улурса Мәдинәи Мөнәүвәрәйә мөттәсыйль җайы каберлек икән. Әсхабдан ун мең мәдфундыр. Вә ләкин мәгруф уланнар зур коббә илән бина иделмешдер, мөмтаз улуб торадыр, әүвәл капудан керештә саг җанибендә коббән Габбас разыйуллаһе Ганһе коббә[нең] ишек башына өйлә язылмышдыр:

Япылыб кабре пакемезең гамме нәби вә әһле бәйт кыйлды истинас падишаһы җиһана йавәр ула сәйид ән-нас хәзрәте Габбас.

Бу коббә карибындә бәнаты нәби сала-ллаһе галәйһи-с-сәлам коббәсене зиярәт иттек. Ишектә бөйлә мәктүб:

Улды Пәрвин кеби бәнаты нәби, зиннәте коббәга фәләкфәрса

Идә банисе[не] би-җаһы Рәсүл гомр-ү икъбалене фөзун Мәүла.

Буның карибында әзваҗе мотаһарат коббәсе, бөйлә мәктүб:

Гареш инде (итде) руйы әрза кереб коббә шәкленә

Булды хәрам сараены әзваҗе таһират

Мәхмүд ханның әйлия хаккъ хезмәтен кабул улсын шәфигы

Гайшә сәртаҗы мохсанат Буның карибында төрбәи Гакыйль разиуллаһе Ганһе өйлә мәктүб:

Коббәи хәзрәте Гакыйле күрән сахибе әшбаһе гакыл-рәса интисабын тәнәкъкыль итдекдә идәр, әлбәт, падишаһа дога

Малик разиуллаһе коббәсендә өйлә мәктүб:

[...] улса имамы әһле сөннәт малике дөнья,  ки итде коббәи пакъ имаме Малик ихъя идәр сәйфендән әлбәт ихтираз әгъдан бәдиден

Сахихел-игътикад падишаһдыр ул мөлек-ара

Имам Нафигда бөйлә:

Япты бу төрбәйи солтане заман багыйсе хәйре мәнафигъдыр бу

Сәгый идән мәнфәгате гокбайа коббәи хәзрәте Нафигъдыр бу.

Мәркаде Ибраһим бине рәсүлулла Нәби Галәйһи-с-сәламдә:

Шаһзадә солтаны рөсел Ибраһим

Кылды бу нәвин кабре сарайы рәхәт,

[Б.38] Хаканы җиһан бу нә дәүләтдер кем

Мәхдүменә пәйгамбәрнең итде хезмәт.

Мәркаде Госман Разиулла Ганһедә мәктүб:

Япылды коббәи зире нури зәәурын зи-шанның

Җәнабе җамигы Коръән Госман бине Гаффаның.

Морады анчак әсхабы рәсүлулла хезмәтдер

Илаһи дәстгире улсын анлар шаһы дәүранның.

Мәркаде Хәлимәи морзыйган Сәгъдия:

Япылды морзыйган фәхре галәмә коббә,

Хәлимә хәзрәтенә кылды падишаһ хөрмәт.

Ки затдыр шәрәф, дудыманы Сәгъдия, будыр Мөхәммәдә әүвәл бәгәндерән хезмәт.

Әм гли разийаулла ганһөма Фатыйма да мәктүб:

Япылды бу коббаәи пөр нури шәһиншаһы җиһан

Дәсте гадваныйла мокаддәм вәйран

Нәҗле зи-шаны йавәр идә ул падишаһ

Фатыйма бинте Әсәд, мадәре Шире Йәздан.

Әҗилләи әсхабдан Әбү Сәгыйд әл-Хәзәри разиулла Галәйһи-с-сәламә мәркадендә:

Коббән нуры сәгыйд әл-хәзәри улды рәшке Хәрәме чәрхе ноһом

Һәрбере йавәр ула падишаһа (разыйа-ллаһы ганһем).

Сәйидәтина Фатыйма разиулла Ганһа мәркаденда мәктүб:

Мәбдәи мигадмысың айа Раббе мәҗид!

Фазлы кәрәшеңдән аны идәремөмид.

Дяргяһы хәбибеңә дәхаләб итдем

Ки язылаем дәфтәреңә бәндән сәгыйд.

Әман ләфзысәнең исме шәрифеңлә мөсавидер.

Аның чөн гашыйкың зикре әмандыр я рәсулулла.

Җәннәтел-бакыйгъдан тышкары еракта түгел Әбү Һөрәйрә разиулла Галәйһи-с-сәламә мәркадь шәрифе. Мөстәҗабед-дәгъвә урындыр күб зәввар булуб зиярәт иделәдер. Бу заты кирамы лөзүменчә зиярәт итүб Хәрәме шәрифдә дәрес укуб бик зәүк идеб йөримез, әлһәмделиллә.

Мечеть Пророка в Медине, рисунок XIX в.

  Отъезд из Высокочтимой Мекки

19 зуль-хиджжа^[1] 1317 года хиджры с мединским караваном мы выехали в Пресветлую Медину. Да будет суждено нам Аллахом добраться до нее в добром здравии и посетить гробницу Пророка!

Выехав из Мекки и проведя вечер в Тан‘име^[2], на рассвете в пятницу мы прибыли в Неджд^[3], после восхода солнца достигли Вади-Фатимы. Там мы сделали привал. [Вади-Фатима] — место с хорошей водой и садами. Остановившись здесь на 6 часов, мы совершили полуденный намаз. Через некоторое время мы прибыли в ‘Асфан. Пройдя еще несколько селений, мы подошли к крепости Рабиг. При въезде в нее паломники возносили молитвы. Нам навстречу вышел гарнизон крепости, который нас приветствовал. Здесь мы заклали одну овцу и угостили главу нашего каравана. Пройдя несколько селений, мы подошли к горе Ира^[4]. Высокая, труднопроходимая гора. Верблюды прошли ее с большим трудом.

Караван мусульман-богомольцев на пути в Медину

Словом, выехав из Мекки 19 числа, 28-го числа зуль-хиджжа мы прибыли в Пресветлую Медину. Уже издали красиво смотрится зеленый купол гробницы Пророка, и сердце наполняется радостью.

В Медине мы переночевали у одного из мухаджиров Ханафи-эфенди. На следующий день мы переехали в благословенный дом сеида ‘Али бин Захира аль-Витри, где и решили остановиться.

Мечеть Пророка в Медине

Купол мечети Пророка в Медине

Шестого мухаррама (1318 г. — Прим. ред.) я нашел египетского хафиза (Абу Хамид аль-Абватиджи. — Прим. ред.) и избрал его своим шейхом. С ним мы читали нараспев Коран, да споспешествует нам Аллах Своей милостью в завершении этого [дела]! Первые занятия состоялись 13-го мухаррама. Было задано изучение из «Сахих аль-Бухари», «Сахих Муслим^[5]» и «Мишкат аль-масабих». В Пресветлой Медине мы также посетили гробницу Пророка  и его асхабов, что наполнило нас радостью. Да внемлет Аллах нашим молитвам. Амин!

19 мухаррама мы проводили моего спутника Ибрагима с караваном в Россию, да будет его путешествие счастливым!

[Л.37] Мы также посетили могилу господина нашего Хамзы^[6] [в местечке] Джаннат аль-Бакы‘^[7], которое оказалось прилегающим к Пресветлой Медине кладбищем. Там похоронено десять тысяч асхабов, а над могилами наиболее прославленных из них сооружены куббы, выделяющиеся среди прочих захоронений. Сразу при входе в ворота, справа, находится кубба ‘Аббаса^[8] (да будет доволен им Аллах), над входом в которую написано:

Обустроив [эту] пречистую гробницу, оказал [он] почтение дяде Пророка и Его семье.

Да будет пособником падишаху Вселенной благороднейший из людей ‘Аббас!

Мы также посетили куббу дочерей Пророка , расположенную близ куббы ‘Аббаса. Над входом в нее [на двери] написано:

Были словно Плеяды дочери Пророка, потрясшие красоту небосвода.

Да увеличит Всевышний жизнь и счастье того, кто построил [эту гробницу] во славу Пророка!

Рядом расположена кубба пречистых жен. Там имеется такая надпись:

Низошло девятое небо на лик земной в виде куббы,

Нашли священный дворец пречистые супруги.

Да воспримет Господь труд Махмуд-хана,

Да будет его предстателем [перед Богом]

‘Аиша — венец замужних женщин!

Близ этой куббы — кубба ‘Акыла (да будет доволен им Аллах) с такой надписью:

Подобный многомудрым, увидевший куббу господина ‘Акыла,

Доказывая свою к ним принадлежность, несомненно,

вознесет за падишаха молитву.

На куббе Малика (да будет доволен им Аллах) — такая надпись:

Стал имам суннитов властителем этого мира,

Восстановил он чистую гробницу имама Малика

Опасаются его меча, несомненно, явные враги,

Он — правоверный падишах на Земле!

[На усыпальнице] имама Нафи‘^[9] [написано] так:

Построил этот мавзолей султан эпохи, и является это [строение] источником лучшей пользы,

Это — кубба господина Нафи‘, стремившегося к пользе в мире горнем

(т. е. совершавшего богоугодные поступки. — Прим. перевод.).

На гробнице Ибрахима^[10], сына Пророка  [написано]:

Правитель сущего на этом свете, предводитель посланников Ибрахим,

Сделал эту новую гробницу дворцом отдохновения.

[Л.38] На усыпальнице ‘Усмана^[11] (да будет доволен им Аллах) написано:

Построена эта лучезарная гробница пресветлого и преславного

Господина собирателя Корана ‘Усмана бин ‘Аффана.

Цель ее строителя — лишь услужить асхабам Посланника Божия,

Да будут они покровителями государя эпохи!

Гробница Халимы Саадии^[12] — кормилицы Пророка:

Построена кубба кормилице гордости мира (т. е. Пророка
Мухаммада), оказал почтение падишах госпоже Халиме,

Благородной по сути, саадийского происхождения. Это —
предпочтительнейшее служение Мухаммаду!

Надпись на [усыпальнице] Фатимы, матери ‘Али (да будет доволен ими обоими Аллах):

Построил эту пресветлую гробницу царь царей мира

Безвременно погибшему от руки ненависти.

Да сделает славного отпрыска (т. е. Али. — Прим. перевод.) ему

(т. е. строителю усыпальницы — Прим. перевод.) покровителем Падишах (т. е. Бог. — Прим. перевод.),

[Сына] Фатимы дочери Асада, матери Льва Господня (эпитет Али. — Прим. перевод.).

На усыпальнице одного из великих асхабов Абу Са‘ида аль-Худри^[13] (да будет доволен им Аллах) [написано]:

Светлая гробница Са‘ида аль-Худри стала предметом зависти
девятого неба,

Да будет каждый из них (да будет доволен ими Аллах) пособником падишаха!

Надпись на усыпальнице госпожи Фатимы (да будет доволен ею Аллах):

Ты, о Преславный Господь, Владыка Судного дня,

Взываю к Твоей милости с надеждой

Что, прибегнув к заступничеству Твоего Пророка,

Я буду вписан в список Твоих счастливых рабов.

Возглас «пощады!» равнозначен Твоему Священному Имени,

Поэтому возглас влюбленного в Тебя: «Пощады, о Посланник Аллаха!».

Недалеко от [местечка] Джаннат аль-Бакы‘ находится священная гробница Абу Хурайры^[14] (да будет доволен им Аллах). [Почитается] весьма богоугодным местом и посещается многочисленными странниками. Слава Аллаху, посещая, как положено, [могилы] этих благородных людей и посещая занятия в мечети Каабы, мы получаем большое удовлетворение.